Làng bánh chưng Thanh Khúc năm 2024
Mỗi dịp tết đến xuân về, trên bàn thờ tổ tiên của mỗi gia đình người Việt không thể nào thiếu món bánh chưng truyền thống. Truyền thuyết về chàng hoàng tử Lang Liêu làm bánh chưng dâng vua cha và được truyền ngôi mãi mãi còn khắc sâu trong tâm trí mỗi người dân Việt Nam. Chiếc bánh chưng quý giá dường như đã quá quen thuộc với chúng ta nhưng câu chuyện về một làng quê chuyên làm bánh chưng gắn với truyền thuyết ấy thì không phải ai cũng biết. Đó là làng Thanh Khúc, còn gọi là Tranh Khúc, thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội.
Xem thêm: Các khách sạn tại Hà Nội
Chiếc bánh chưng xanh từ bao đời nay đã trở thành món ăn dân tộc không thể thiếu mỗi dịp tết đến, xuân về. Xưa kia, bánh chưng là lễ vật cao quý dùng để dâng biếu vua quan khởi nguồn từ câu chuyện truyền thuyết về hoàng tử Lang Liêu thời Hùng Vương, nhờ dâng vua cha loại bánh chưng quý giá này mà được nhường ngôi vua.
Men theo con đường nhỏ dọc triền đê sông Hồng từ Pháp Vân về Thanh Trì, rẽ xuống ra ngoài đê là tới làng Thanh Khúc. Ngay từ đầu làng, bạn đã bắt gặp từng đoàn xe ô tô, xe máy thồ hàng chở lá dong, than đá, gạo nếp vào làng và cũng từng chuyến nối nhau đem những chiếc bánh chưng còn nóng đang bốc hơi nghi ngút đem đi bán.
Chẳng biết nghề gói bánh chưng ở Thanh Khúc có từ bao giờ, chỉ biết rằng, bánh chưng của Thanh Khúc có một hương vị rất riêng, mà chỉ ăn một lần, du khách sẽ nhớ mãi. Mà kể cũng lạ, chiếc bánh chưng Thanh Khúc tưởng chừng như quen thuộc nhưng lại có bí kíp gia truyền mà người làng khác rất khó học lỏm.
Bánh chưng Tranh Khúc nổi tiếng bởi sự lâu đời (làng nghề có tuổi khoảng 100 năm), cách làm bánh sạch sẽ, chất lượng bánh thơm ngon, dày dặn, bảo quản được lâu. Hiện tại, bánh chưng của làng có mặt ở khắp các siêu thị trong nội thành Hà Nội, được ép chân không, bảo quản được khoảng 1 tháng mà bánh vẫn xanh, dền, thơm ngon.
Với người dân làng Tranh Khúc, việc gói bánh kinh doanh cũng được tính toán tỉ mỉ. Từ khâu đong gạo, đỗ xanh thật chuẩn thậm chí cân đo trọng lượng miếng thịt trước khi gói.
Gạo nếp nhung Hải Hậu
Xem thêm: Các khách sạn giá rẻ tại Hà Nội
Đậu xanh cũng phải chọn loại ngon, dẻo. Trước đây khi chưa có đậu vỡ sẵn, dân làng thường chọn loại đậu hạt tiêu, sẫm màu, ngon và thơm ngậy hơn loại đậu mỡ hạt to, lại bở và dẻo. Đậu sau khi đãi sạch sẽ được nấu lên như nấu cơm, rồi chắt hết nước luộc đi và đem đánh nhuyễn. Như thế đậu không còn cái mùi ngai ngái của đậu sống như ở một số nơi vẫn làm.
Nhân đỗ xanh xay nhuyễn
Muốn bánh chưng thơm, ngon, bùi bùi, ngậy ngậy thì khâu lựa chọn thịt lợn cũng rất quan trọng. Thịt lợn phải là loại thịt ba chỉ, có đủ bì, mỡ, thịt, sau đó trần qua nước nóng trước khi thái để miếng thịt vừa sạch lại cứng, rồi mới ướp hạt tiêu, hành khô, mắm muối đầy đủ.
Thịt ba chỉ trộn tiêu làm nhân
Khi gói bánh phải gói chặt tay, buộc chặt rồi luộc 8-10 tiếng. Trong lúc luộc thường xuyên phải chú ý lửa lúc nào cũng phải cháy đều, không quá to cũng không quá nhỏ, để nước lúc nào cũng ngập hết mặt bánh. Nếu chẳng may để cạn quá, bánh sẽ chín không đều, thậm chí còn sống, sượng. Khi bánh chín, đem rửa qua nước lạnh cho bánh được sạch, lá không bị khô, xấu lá. Lúc bánh vẫn còn mềm thì dùng một tấm phên chèn để nước trong vỏ bánh chảy hết đi, giúp bánh nở đều, các góc chặt như nhau. Bánh chưng ngon là khi cắt ra phải chắc nhưng hạt gạo mềm, lại thơm mùi đỗ xanh, hành khô và hạt tiêu.
Những người gói bánh chuyên nghiệp không dùng khuôn chiếc bánh vẫn vuông và đều. Chưa đầy một phút, với thao tác nhanh gọn, chiếc bánh chưng đã được gói xong.
Sau khi gói, bánh đơợc luộc bằng hệ thống nồi hơi công nghiệp
Chắt thêm nước vào thùng luộc bánh
Những tấm bánh vừa dỡ ra, để trên mâm cho ráo nước
Ở Thanh Khúc, bánh chưng được làm rộn rịp nhất là từ tháng 1 đến tháng 4 âm lịch. Từ tháng 4 đến tháng 8, thời tiết nóng, bánh tiêu thụ ít thì người làng lại chuyển sang làm bánh dầy. Đặc biệt vào những dịp giáp tết, làng Thanh Khúc làm bánh chưng không kịp với đơn đặt hàng từ khắp nơi đổ về. Ngày thường, mỗi gia đình làm khoảng 1-2 yến gạo, nhưng vào những ngày này thì có khi làm tới 1-2 tạ gạo. Những “đại gia bánh chưng” có thể sản xuất trên 2000 chiếc bánh trong một ngày. Những người thợ chuyên nghiệp của làng gói hàng chục chiếc bánh không cần khuôn mà chiếc nào cũng vuông chằn chặn như chiếc nào.
Người làng Tranh Khúc rất biết giữ gìn danh tiếng của mình, nhất là từ khi được Sở Công thương Hà Nội và Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam (Bộ KH&CN) ban hành quyết định chấp nhận đăng ký nhãn hiệu làng nghề Tranh Khúc với sản phẩm bánh chưng, bánh dày truyền thống. Các hộ sản xuất không vì lợi nhuận hoặc cạnh tranh mà làm nguyên liệu kém đi.
Giờ đây, bánh chưng Tranh Khúc đã có mặt tại khắp các siêu thị, các cửa hàng tiện ích, các cửa hàng thực phẩm có tên tuổi và xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới như Úc, Đức, Nga… phục vụ bà con Việt kiều đón tết. Nhờ nghề gói bánh chưng mà bà con Thanh Khúc thực sự đã đổi đời. Những ngôi nhà cao tầng mới xây mọc lên, những con đường trải bê tông khang trang sạch sẽ, người dân phấn khởi lao động sản xuất hăng say. Tất cả đang tạo nên một làng Thanh Khúc rất riêng, rất đặc trưng giữa muôn vàn những làng nghề, phố nghề truyền thống của Thăng Long – Hà Nội ngàn năm văn hiến.
Làng Tranh Khúc những ngày cuối năm thật bận rộn. Mặc dù Tết vẫn còn gần một tháng nữa nhưng khắp làng trên xóm dưới đã thấy tíu tít người đi rửa lá dong để gói bánh chưng. Nhà nhà, người người, già trẻ lớn bé... đều có việc để làm, tạo nên không khí nhộn nhịp, mang đầy phong vị Tết cổ truyền - điều rất khó tìm thấy ở nơi phố phường chật hẹp. Tết ở đây luôn đến sớm hơn các địa phương khác cả tháng là vì thế.
Tranh Khúc trước đây đã có nghề gói bánh chưng nhưng cơ bản vẫn là làng thuần nông nên kinh tế khá khó khăn. Tốc độ đô thị hóa khiến đất đai ngày càng ít dần đi, nghề nông cũng không đủ nuôi người. Nhưng cũng chính nhờ đô thị phát triển nên nghề gói bánh chưng truyền thống của làng mới ngày càng "phất". Hiện nay không ít người đã giàu lên, làng cũng "thay da đổi thịt" nhờ chính cái nghề truyền thống của ông cha để lại.
Quanh nhà "vua bánh chưng" ngập những lá dong, lạt, gạo nếp. Đến nỗi, khách đến phải tìm mãi mới có một khoảng trống khoanh chân trên chiếc chiếu hoa. Ngoài sân chất hàng bó lá, trong nhà mọi khoảng trống cũng đều được tận dụng để tập kết lá. Cứ mỗi ngày qua đi khối lượng lá khổng lồ đó lại được gói bánh, rồi lá mới được chất vào.
Làng Tranh Khúc, xã Duyên Hà, huyện Thanh Trì, Hà Nội là nơi làm bánh chưng nổi tiếng nhất tại Hà Nội. Bánh chưng xanh truyền thống ở đây không chỉ có mặt trên khắp đất nước mà còn được xuất khẩu đi nước ngoài. Khoảng 3, 4 năm trở lại đây, bên cạnh chiếc bánh chưng xanh, làng Tranh Khúc còn làm thêm bánh chưng gấc. Ban đầu, người trong làng chỉ làm ăn chơi trong gia đình và biếu họ hàng, nhưng sau đó nhiều người có nhu cầu nên bánh được làm phổ biến.
1. Bánh chưng gấc
Thực ra, bánh chưng gấc không phải là một “sáng kiến” mới của người làng Tranh Khúc, từ xa xưa, bánh chưng gấc đã rất quen thuộc trong mâm Tết của người Việt. Nhưng không hiểu sao, theo thời gian, bánh chưng gấc dần dần biến mất. Người làng lý giải, có thể do bánh có nhân ngọt, khó bảo quản.
Vào tháng 10 âm lịch, khi gặt vụ mùa xong, người Tày tỉ mẩn chọn từng cọng rơm nếp to, mọng, vàng đem về rửa sạch bằng dòng nước suối tinh khiết chảy từ trong khe núi. Sau đó, phơi khô và đem đốt thành tro, vò mịn, dùng miếng vải xô rây lấy phần mịn nhất của tro. Gạo nếp sau khi được vo sạch sẽ được trộn cùng với tro mịn từ gốc rơm, rạ sao cho những hạt nếp tròn mây mẩy được bao bọc bởi màu đen của tro.
Gạo nếp sau khi được vo sạch sẽ được trộn cùng với tro mịn từ gốc rơm
3. Bánh chưng cốm
Muốn ăn bánh chưng cốm, bạn có thể đặt hàng qua mạng
Làng bánh chưng Thanh Khúc là một khu làng nằm ở phía Đông Nam của Hà Nội, nổi tiếng với sản xuất bánh chưng truyền thống.
Bánh chưng Thanh Khúc được làm từ những nguyên liệu đặc trưng của vùng đất miền Bắc như gạo nếp, đậu xanh, thịt heo, lá dong và dọc mùng. Bánh chưng Thanh Khúc có hương vị đậm đà, thơm ngon và được coi là món ăn truyền thống của người Việt Nam.
Có, du khách có thể đến thăm quan làng bánh chưng Thanh Khúc để tìm hiểu về quá trình sản xuất bánh chưng truyền thống và thưởng thức những chiếc bánh chưng tuyệt vời.
Ngoài sản xuất bánh chưng, làng bánh chưng Thanh Khúc còn có các hoạt động văn hóa truyền thống như hát xoan, đánh trống, múa cột, đốt pháo hoa và các lễ hội truyền thống khác.
Ngoài làng bánh chưng Thanh Khúc, du khách còn có thể tham quan các địa điểm du lịch nổi tiếng khác ở Hà Nội như Hồ Gươm, Chùa Một Cột, Tháp Rùa, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhiều điểm du lịch khác.
1 Thích
